🆘 Czy zbyt duża ilość jest szkodliwa?

🩸 Żelazo jest niezbędnym składnikiem mineralnym.

Jednak, jak wiele innych składników odżywczych, jest szkodliwe w dużych ilościach.

⚠️ W rzeczywistości żelazo jest tak toksyczne, że jego wchłanianie z przewodu pokarmowego jest ściśle kontrolowane.

W większości przypadków minimalizuje to szkodliwe skutki nadmiaru żelaza.

To właśnie wtedy, gdy te mechanizmy bezpieczeństwa zawodzą, pojawiają się problemy zdrowotne.

🩸 Co to jest żelazo?

Żelazo jest niezbędnym składnikiem mineralnym diety, wykorzystywanym głównie przez czerwone krwinki.

Jest kluczową częścią hemoglobiny, białka znajdującego się w czerwonych krwinkach. Hemoglobina jest odpowiedzialna za dostarczanie tlenu do wszystkich komórek ciała.

🩸 Istnieją dwa rodzaje żelaza dietetycznego:

Żelazo hemowe: Ten rodzaj żelaza występuje tylko w pokarmach zwierzęcych, głównie w czerwonym mięsie. Jest ono wchłaniane łatwiej niż żelazo niehemowe.

Żelazo niehemowe: Większość żelaza w diecie występuje w formie niehemowej. Występuje zarówno u zwierząt, jak i u roślin. Jego wchłanianie może być zwiększone dzięki kwasom organicznym, takim jak witamina C, ale jest zmniejszone przez związki roślinne, takie jak fityniany.

Ludzie, którzy mają mało lub wcale żelaza hemowego w swojej diecie, są narażeni na zwiększone ryzyko niedoboru żelaza.

Wiele osób cierpi na niedobór żelaza, zwłaszcza kobiety. W rzeczywistości, niedobór żelaza jest najbardziej powszechnym niedoborem składników mineralnych na świecie.

🩸 Regulacja zapasów żelaza

Istnieją dwa powody, dla których poziom żelaza jest ściśle regulowany w organizmie:

Żelazo jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który odgrywa rolę w wielu podstawowych funkcjach organizmu, więc musimy otrzymać jego niewielką ilość.

Wysoki poziom żelaza jest potencjalnie toksyczny, więc powinniśmy unikać jego nadmiaru.

Organizm reguluje poziom żelaza poprzez dostosowanie tempa wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego.

Hepcydyna, hormon regulujący poziom żelaza w organizmie, jest odpowiedzialna za utrzymanie zapasów żelaza w równowadze. Jej główną funkcją jest hamowanie wchłaniania żelaza.

✅ Zasadniczo działa to tak:

Wysokie zapasy żelaza -> Poziomy hepcydyny wzrastają -> Wchłanianie żelaza maleje.

Niskie zapasy żelaza -> Poziomy hepcydyny spadają -> Wchłanianie żelaza wzrasta.

Przez większość czasu, system ten działa całkiem dobrze. Jednak kilka zaburzeń, które tłumią produkcję hepcydyny, może prowadzić do przeciążenia żelazem.

Z drugiej strony, stany, które stymulują tworzenie hepcydyny, mogą powodować niedobór żelaza.

Na równowagę żelaza wpływa również ilość żelaza w naszej diecie. Z czasem diety ubogie w żelazo mogą spowodować jego niedobór. Podobnie, przedawkowanie suplementów żelaza może spowodować ciężkie zatrucie żelazem.

🆘 Toksyczność żelaza

Toksyczność żelaza może być nagła lub stopniowa.

Wiele poważnych problemów zdrowotnych może być spowodowanych przypadkowym przedawkowaniem, przyjmowaniem przez długi czas suplementów w dużych dawkach lub przewlekłymi zaburzeniami związanymi z przeciążeniem żelazem.

W normalnych warunkach, bardzo mało wolnego żelaza krąży w krwiobiegu.

Jest ono bezpiecznie związane z białkami, takimi jak transferyna, które powstrzymują je przed wyrządzeniem szkody.

Jednak toksyczność żelaza może znacznie zwiększyć poziom “wolnego” żelaza w organizmie.

Wolne żelazo jest pro-oksydantem – przeciwieństwem antyoksydantu – i może powodować uszkodzenia komórek.

Kilka warunków może spowodować, że tak się stanie. Należą do nich:

• Zatrucie żelazem: Zatrucie może wystąpić, gdy ktoś przedawkuje suplementy żelaza.
• Dziedziczna hemochromatoza: Zaburzenie genetyczne charakteryzujące się nadmiernym wchłanianiem żelaza z pożywienia.
• Afrykańskie przeciążenie żelazem: Rodzaj dietetycznego przeciążenia żelazem spowodowany wysokim poziomem żelaza w żywności lub napojach. Po raz pierwszy zaobserwowano je w Afryce, gdzie domowe piwo było warzone w żelaznych garnkach.
• Ostre zatrucie żelazem zdarza się, gdy ludzie przedawkują suplementy żelaza. Już pojedyncze dawki 10-20 mg/kg mogą wywołać niepożądane objawy. Dawki wyższe niż 40 mg/kg wymagają pomocy medycznej.
• Podobnie, regularne zażywanie suplementów żelaza w dużych dawkach może spowodować poważne problemy. Upewnij się, że postępujesz zgodnie z instrukcją i nigdy nie bierz więcej niż zaleca lekarz.

Wczesne objawy zatrucia żelazem mogą obejmować ból brzucha, nudności i wymioty.

⚠️ Stopniowo, nadmiar żelaza gromadzi się w narządach wewnętrznych, powodując potencjalnie śmiertelne uszkodzenie mózgu i wątroby.

Długotrwałe spożywanie suplementów w dużych dawkach może stopniowo powodować objawy podobne do przeciążenia żelazem.

🆘 Przeciążenie żelazem

Przeciążenie żelazem odnosi się do stopniowego gromadzenia się zbyt dużej ilości żelaza w organizmie. Jest to spowodowane tym, że system regulacyjny organizmu nie jest w stanie utrzymać poziomu żelaza w zdrowych granicach.

Dla większości ludzi przeciążenie żelazem nie stanowi problemu. Jest to jednak problem dla osób, które są genetycznie predysponowane do nadmiernego wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego.

Najczęstszym zaburzeniem przeciążenia żelazem jest dziedziczna hemochromatoza. Prowadzi ona do gromadzenia się żelaza w tkankach i narządach.

Z czasem nieleczona hemochromatoza zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia stawów, nowotworów, problemów z wątrobą, cukrzycy i niewydolności serca.

✅ Organizm nie ma sposobu na pozbycie się dodatkowego żelaza. Najskuteczniejszym sposobem na pozbycie się nadmiaru żelaza jest utrata krwi.

Dlatego kobiety miesiączkujące są mniej narażone na przeciążenie żelazem. Podobnie osoby, które często oddają krew, są w mniejszym stopniu zagrożone.

Jeśli masz skłonność do przeciążenia żelazem, możesz zminimalizować ryzyko problemów zdrowotnych poprzez:

• Zmniejszenie spożycia pokarmów bogatych w żelazo, takich jak czerwone mięso.
• Regularne oddawanie krwi.
• Unikanie przyjmowania witaminy C z pokarmami, które są bogate w żelazo.
• Unikanie używania żelaznych naczyń kuchennych.

Jednakże, jeśli nie zdiagnozowano u Ciebie przeciążenia żelazem, zmniejszenie spożycia żelaza nie jest generalnie zalecane.

🆘 Żelazo a ryzyko raka

Nie ma wątpliwości, że przeciążenie żelazem może prowadzić do raka – zarówno u zwierząt, jak i u ludzi.

Wydaje się, że regularne oddawanie krwi lub jej utrata może zmniejszyć to ryzyko.

Badania obserwacyjne sugerują, że wysokie spożycie żelaza hemowego może zwiększyć ryzyko wystąpienia raka jelita grubego.

Badania kliniczne u ludzi wykazały, że żelazo hemowe pochodzące z suplementów lub czerwonego mięsa może zwiększać powstawanie rakotwórczych związków N-nitrozowych w przewodzie pokarmowym.

🆘 Żelazo i ryzyko infekcji

Zarówno przeciążenie żelazem, jak i jego niedobór wydają się czynić ludzi bardziej podatnymi na infekcje.

Istnieją dwie przyczyny takiego stanu rzeczy:

Układ odpornościowy używa żelaza do zabijania szkodliwych bakterii, więc pewna ilość żelaza jest potrzebna do walki z infekcjami.

Podwyższony poziom wolnego żelaza stymuluje wzrost bakterii i wirusów, więc zbyt duża ilość żelaza może mieć odwrotny skutek i zwiększyć ryzyko infekcji.

Kilka badań wskazuje, że suplementacja żelaza może zwiększyć częstotliwość i ciężkość infekcji, choć w kilku badaniach nie stwierdzono żadnych efektów.

Osoby z dziedziczną hemochromatozą są również bardziej podatne na infekcje.

W przypadku pacjentów z wysokim ryzykiem infekcji suplementacja żelaza powinna być dobrze uzasadnioną decyzją. Należy wziąć pod uwagę wszystkie potencjalne zagrożenia.

➡️ Podsumowanie

Żelazo może być niebezpieczne w dużych ilościach.

Jednakże, o ile nie masz zaburzeń związanych z przeciążeniem żelazem, nie musisz się martwić o zbyt dużą ilość żelaza w diecie.

Suplementacja żelaza to już inna historia. Przynosi korzyści tym, którzy cierpią na niedobór żelaza, ale może zaszkodzić tym, którzy nie mają niedoboru żelaza.

⚠️ Nigdy nie przyjmuj suplementów żelaza, chyba że zaleci to lekarz.

Twój Trener Zdrowia

Karolina Pieprzyk ♦️